Deze cursus is inmiddels achter de rug

Omschrijving van de lessen

In deze lessen staan we stil bij de vraag wat filosofie is en komen veel facetten van de filosofie aan bod. Ook wordt ingegaan op verschillende stromingen, zoals o.a. de antieke filosofie, de Hellenistische filosofie, het existentialisme, de moderne filosofie etcetera. De belangrijkste filosofen uit iedere periode worden besproken. Plato, Kant, Nietzsche of het existentialisme – na het volgen van deze cursus bent u bekend met de ideeën en belangrijkste stromingen die de filosofie nu al ruim 2500 jaren heeft voortgebracht.

Over Barbara Moerman

Barbara Moerman is filosoof met als specialisatie de filosofie van de tuinkunst. Jarenlang heeft ze biologie en filosofie gedoceerd onder andere in de eindexamenklassen van havo en vwo. Tegenwoordig organiseert ze particuliere cursussen filosofie en geeft ze lezingen over de filosofie van de tuinkunst. Ook begeleidt ze binnen- en buitenlandse tuinreizen.

1. De opkomst van de filosofie (± 600 v. C.)

   Rond zeshonderd voor Christus gaan de eerste Griekse natuurfilosofen op zoek naar een principe dat het ontstaan en bestaan van de wereld kan verklaren. Volgens Thales van Milete is alles opgebouwd uit water, andere natuurfilosofen wijzen vuur of lucht aan als oerstof. Daarmee ontstaat de filosofie: in plaats van natuurverschijnselen te verklaren door mythes waarin goden de hoofdrol speelden, wordt een theorie opgesteld om te verklaren hoe de natuur werkt.

2. Klassieke Griekse filosofie (±500 – 300 v. C.)

   Met Socrates begint de klassieke periode van de Griekse filosofie. In de dialogen van zijn leerling Plato wordt Socrates beschreven als de voortdurende vragende onderzoeker, die wil weten wat begrippen als Goedheid, Schoonheid en Waarheid betekenen. Beïnvloed door zijn leermeester, werkt Plato een omvangrijk filosofisch systeem uit en sticht een school. Plato’s leerling Aristoteles werkt een even omvangrijk als indrukwekkend filosofisch systeem uit.

3. Middeleeuwen (±500 – 1500)

   De middeleeuwse filosofie wordt bepaald door het christendom. De belangrijkste thema’s zijn kennis en geloof. Kerkvaders formuleren godsbewijzen en proberen de Griekse filosofie te verzoenen met de christelijke bijbel. Augustinus doet dit voor Plato’s filosofie, Thomas van Aquino voor die van Aristoteles. De eerste universiteiten worden gesticht, met vier faculteiten: filosofie, theologie, rechtswetenschap en medicijnen.

4. Renaissance (15e / 17e eeuw)

   De Renaissance is een periode van bloei in de wetenschap en de cultuur, gebaseerd op een ‘wedergeboorte’ van de kennis en de verworvenheden uit de Griekse oudheid. Europa maakt zich op voor de ‘nieuwe tijd’ door middel van de snelle ontwikkeling van de wetenschappen en de ontdekkingsreizen naar nieuwe continenten. Er wordt over de vrijheid van het menselijk handelen nagedacht. René Descartes, Thomas Hobbes en Benedictus de Spinoza zijn toonaangevende filosofen.

5. Verlichting (17e / 18e eeuw)

   In de 17e en 18e -eeuwse filosofie wordt de rede, het vrije kritische denken centraal gesteld los van geloof en bijgeloof. Aangemoedigd door de talrijke successen op het gebied van de wetenschap en techniek uit de 17e eeuw ontstond er een optimistisch vooruitgangsgeloof. De mooiste definitie van de Verlichting komt van Immanuel Kant: ‘Verlichting is de bevrijding van de mens uit zijn aan zichzelf verschuldigde onmondigheid’. Ook wordt ingegaan op het denken van Rousseau. De Franse revolutie (1789 – 1795) zal een radicale ommekeer in het Europese denken en de sociale verhoudingen veroorzaken.

6. 19e en 20e eeuw

   Door de industriële revolutie verandert de samenleving ingrijpend. Veel mensen trekken van het platteland naar de stad. De Duitse filosofie speelt een belangrijke rol, met name de filosofie van Nietzsche, ‘de filosoof met de hamer’. Wetenschap en techniek zijn belangrijk geworden. Doordat de leefwereld van de mens ingrijpend verandert, wordt ook de vraag naar wat het betekent mens te zijn een apart object van onderzoek. In Frankrijk komt het existentialisme op, met Sartre als bekendste vertegenwoordiger.

Optioneel: Een Spinozawandeling door Amsterdam, de kosten hiervan zijn niet in de cursusprijs inbegrepen.